Najwięksi wrogowie obrazu
Jeśli są Państwo wielbicielami sztuki lub po prostu podoba się Wam określony obraz – bez znaczenia czy jest to rysunek ołówkiem, węglem, akwarela lub fotografia – jedyna rzecz, która zabezpieczy obraz i pozwoli na cieszenie się jego pięknem przez długie lata jest rama do obrazów. Sprawi ona, że obraz będzie dobrze chroniony przed wpływem środowiska zewnętrznego, nie będzie się zwijał lub żółknął. Ramy, passe-partout i szyba od dawna używane są do zabezpieczania dzieł sztuki. Jakie dokładnie wpływy środowiska mogą spowodować uszkodzenie obrazu? Aby optymalnie chronić dzieło sztuki, ważne jest poznanie jego największych wrogów. Dlatego przygotowaliśmy dla Państwa specjalną listę.
1. Promienie słoneczne
Podczas gdy my sami uwielbiamy dni pełne słońca, jest ono jednym z najgorszych wrogów obrazu. Chcemy, aby nasze pomieszczenia miały jak najwięcej światła, a my sami jesteśmy szczęśliwi, gdy nadchodzi lato. Ale każdy obraz, czy to zdjęcie, rysunek, czy grafika cierpi, gdy słońce bezpośrednio pada na nie. Jest to również zauważalne po pewnym czasie: kolory zanikają, a intensywność barw maleje. Blaknięcie jest bardzo trudno odwrócić, dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na tego wroga.
Najprostszym sposobem ochrony obrazu jest po prostu niewystawiane go na bezpośrednie działanie promieni słonecznych. Jednak ta ochrona nie zapewnia 100% bezpieczeństwa. Jeśli chcesz optymalnie chronić intensywność kolorów obrazu, należy wybrać odpowiednie szkło, które zapewni pełną ochronę przed światłem słonecznym. Istnieje specjalne szkło chroniące przed promieniami UV lub szkło muzealne, które gwarantuje, że nawet ekspozycja na promienie słoneczne nie będzie powodować zmian w obrazie. Takie szkła używane są w muzeach i galeriach sztuki. Szkło akrylowe jest tańszym odpowiednikiem, polecanym w domu. Zwykłe szkło akrylowe w naturalny sposób chroni obraz przed promieniowaniem UV, co jest korzystne dla obrazu.
Dlaczego fotografie blakną w słońcu?
Szkło z ochroną UV chroni obraz przed blaknięciem. Istnieje widoczne i niewidoczne światło ultrafioletowe (UV). Promienie UV posiadają szczególnie bogate pod względem energetycznym tzw. fotony. Energia poszczególnych fotonów UV jest bardzo wysoka w stosunku do innych cząsteczek. Jeśli ten wysokoenergetyczny foton uderzy w barwnik na obrazie, może to doprowadzić do rozpadu cząsteczki barwnika, jeśli ta energia nie zostanie jak najszybciej uwolniona. Dzieje się tak również, mianowicie przez oscylacje. Dzięki temu energia świetlna zamienia się w ciepło.
Każdy zna to zjawisko z obserwacji czarnych obiektów, które pochłaniają dużo światła i szybko nagrzewają się w słońcu. Ale również pranie i włosy blakną w bezpośrednim słońcu i stają się białe lub blond. Chociaż wysoka energia promieniowania UV jest w ten sposób uwalniana do środowiska cząsteczek barwnych, straty występują w miarę upływu czasu, a cząsteczki są stale niszczone przez ciągłe bombardowanie fotonów. Kolor zmienia swoje właściwości odblaskowe i zanika.
Jeśli więc Państwa fotografia jest cenna, powinna być chroniona szkłem z zabezpieczeniem przed UV. Nawet ramki ze zdjęciami, które stoją na stole mogą być niezwykłą pamiątką, którą warto odpowiednio zabezpieczyć szkłem. Tańszą alternatywą dla drogiego szkła muzealnego jest zwykłe szkło akrylowe, które samo w sobie posiada wysoką ochronę przed promieniowaniem UV.
Szyby z ochroną przed promieniowaniem UV
- Szkło normalne: -
- Szkło antyrefleksyjne: -
- Szkło w muzeum: 60-90% (w zależności od wersji)
- Szkło akrylowe: ok. 90%
Porównanie odbicia światła
- Szkło normalne: ok. 8%
- Szkło muzealne: ok. 1%
UWAGA: w przypadku rysunków węglem drzewnym, pastelami lub szkiców ołówkiem nie należy stosować szkła akrylowego, ponieważ jest ono naładowane antystatycznie i dlatego może przyciągać cząsteczki pigmentu do szkła obrazu.
2. Temperatura i wilgoć
Wahania temperatury w otoczeniu mogą być szkodliwe dla wszystkich rodzajów dzieł sztuki. Materiał, z którego są wykonane mogą się rozciągać lub kurczyć, powodując na przykład, że płótno staje się mniej napięte lub będzie się wyginać. Wraz z wzrostem temperatury spada wilgotność powietrza. W najgorszym przypadku, starsze dzieła sztuki mogą pękać i stać trudne do naprawy.
Jeśli dzieło sztuki jest oprawione w ramkę, przy silnych wahaniach temperatury może dojść do kondensacji i do stopniowego niszczenia obrazu.
Optymalna temperatura
Najlepsza temperatura, która jest standardowa na wystawach muzealnych wynosi od 18-20° C. Oczywiście dom nie jest muzeum, jednak zalecane się utrzymanie w miarę stałej temperatury i wilgotności.
3. Kwasy
Wpływ kwasu na obraz jest bardzo zdradliwy, ponieważ nie można go zobaczyć gołym okiem. Efekt ten jest znany z książek, znajdujących się na półkach, które po pewnym czasie żółkną pod wpływem działania kwasów z otoczenia. W żadnym wypadku nie powinno mieć to miejsca w przypadku dzieł sztuki, dlatego należy zachować największą ostrożność przy ich obramowaniu.
Użycie passe-partout może ochronić obraz na wiele sposobów. Po pierwsze dzięki zastosowaniu passe-partout obraz nie będzie leżał bezpośrednio na szybie, co zapobiega przyklejeniu się powierzchni do szyby. Passe-partout może również chronić przed wpływami zewnętrznymi, ponieważ działa jak rodzaj gąbki, która absorbuje szkodliwe czynniki. Dzięki temu niepożądane efekty kwasowe mogą zostać łatwo zneutralizowane.
4. Dym papierosów
Palenie nie tylko szkodzi zdrowiu ludzi, ale także dziełom sztuki. Fotografie mogą wyraźnie ucierpieć na skutek działania dymu papierosowego. Nikotyna w nim zawarta może atakować obraz nawet przez warstwę werniksu. Pod wpływem papierosów kolory mogą nabrać żółtawego odcienia, który może zakłócić ogólny efekt dzieła sztuki. Dodatkowo, dym pokrywa obraz dodatkową warstwą, która może być tylko usunięta w skomplikowanych procedurach czyszczenia, silnymi środkami chemicznymi. Również w tym przypadku warto zapobiegać, zamiast naprawiać. Profesjonalne czyszczenie dzieła sztuki może okazać się bardzo kosztowne. Dym z papierosów jest szczególnie niekorzystny w przypadku obrazów na krosnach malarskich, które nie mają żadnego zabezpieczenia w postaci szyby i dlatego są bezpośrednio narażone na działanie dymu. W przypadku motywów, które można całkowicie oprawić szkłem do obrazów, sprawa jest trochę łatwiejsza, ponieważ zarówno passe-partout jak i rama zapewnią pewną ochronę. Osady dymu papierosowego są na tyle nieatrakcyjne, że czasami warto pomyśleć o dodatkowym zabezpieczeniu poprzez obklejenie tylnej ściany. Do tego można użyć np. taśmy klejącej na mokro. W ten sposób zabezpieczymy otwory pomiędzy listwą a ścianą tylną, dzięki czemu będziemy mieć pewność, że czynniki zewnętrzne nie wejdą w głąb obrazu.
5. Kurz i pył
Kurz i pył są również czynnikami, które mogą mieć wpływ na obraz. W obrazie olejnym, który nie jest oprawiony w ramę i szybę, powierzchnia wystawiona jest bezpośrednio na działanie czynników zewnętrznych. Niestety trzeba również bardzo uważać podczas czyszczenia takich obrazów, ponieważ można je łatwo uszkodzić. Na przykład obrazy wykonane w technice akwarelowej mogą się całkowicie rozmyć jeśli przetrzemy je mokrą szmatką. W takim przypadku szyba zapewniłaby pewną ochronę.
UWAGA: Oryginalne dzieła sztuki nie powinny być dotykane brudnymi palcami, które mogą zostawić trwałe ślady. Ponadto obrazy olejne nie powinny być oprawiane w szkło. Farba olejna potrzebuje wilgoci powietrza i temperatury pokojowej. Zamknięta za szkłem zacznie wysychać i pękać.
Wnioski:
Jeśli będziemy mieć na uwadze pięciu podstawowych wrogów: promienie słoneczne, temperatura i wilgoć, działanie kwasów, dym papierosowy, kurz i pył, wtedy możemy zminimalizować uszkodzenia dzieła sztuki, a nawet spowolnić proces starzenia. Zapobieganie jest w tym przypadku dużo lepsze niż zapobieganie. Szkodliwe substancje znajdujące się w powietrzu są ledwie widoczne dla oka, ale mogą spowodować wiele szkód w dziełach sztuki lub zwykłych obrazach. Zawsze zaleca się obramowanie obrazu, w taki sposób, aby mieć dostęp do wszystkich poszczególnych elementów. Aby można na przykład było wymienić passe-partout bez problemu.